Maand van de geschiedenis: dierennamen op trein en tram
Oktober is de Maand van de Geschiedenis. Het thema in 2025 is ‘Natuurlijk’. In dit kader publiceren wij deze maand elke dag een foto van een locomotief, tram of trein met een dierennaam of -bijnaam. Dat doen we op alfabetische volgorde, van Albatros tot Zwaluw.
Twee van de eerste locomotieven in Nederland, van de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij, droegen een dierennaam: ‘De Arend’ en ‘De Leeuw’. De Rotterdamsche Tramweg-Maatschappij versierde haar motorrijtuigen met getekende vogels en vogelnamen als ‘Reiger’ en ‘Zwaluw’. Zo zijn er meer railbedrijven geweest die hun treinen en trams voorzagen van dierennamen.
Treinen hadden vaak ook een bijnaam. Die was meestal gebaseerd op kenmerken als kleur of vorm. Zo’n bijnaam werd doorgaans bedacht door het personeel dat op deze treinen dienstdeed en ze door en door kende. Zo werden de rangeerlocomotieven van de Staatsspoorwegen aangeduid als ‘Kikker’, vanwege het springerige karakter. Het bekendste voorbeeld is waarschijnlijk de ‘Hondekop’: een elektrisch treinstel waarvan de vorm van de neus aan een hondensnuit doet denken.
Alle foto’s hieronder komen uit de beeldbank van de NVBS. Het copyright berust bij de Stichting NVBS Railverzamelingen (SNR), tenzij anders vermeld.
1. Albatros
Een Fyra-treinstel type V250 van AnsaldoBreda op het emplacement van Amsterdam Watergraafsmeer. De treinen van dit type waren ontworpen door Pininfarina en waren bedoeld voor de hogesnelheidstreindienst tussen Amsterdam en Brussel van de NS en de NMBS. De bijnaam van deze serie treinstellen was ‘Albatros’. Foto: Rob Boïng, 25 augustus 2010.
2. De Arend
Op 22 augustus 1939 werd de door de Werkplaats Zwolle gebouwde replica van de eerste stoomlocomotief in Nederland ‘De Arend’ overgebracht van het Weesperpoortstation naar het Frederiksplein in Amsterdam. Daar werd de tentoonstelling ‘De Trein 1839-1939’ gehouden over 100 jaar spoorwegen in Nederland. Foto door uitgever NEPON, Amsterdam.
3. Bever
Diesellocomotief SGB 22 ‘Bever’ rangeert met in de weg staande ketelwagens op het NS-emplacement Goes. De locomotief ontleent haar naam aan haar vroegere standplaats Beverwijk, waar zij in dienst was bij de Hoogovens. Foto door Huub van Keulen, 28 december 1989.
4. Bison
Locomotief 3 ‘Bison’ van de Stoomtram Goes-Borsele. Deze locomotief kwam in 1972 van de Oranje-Nassau-mijnen in Heerlen. De naam is ontleend aan de schenker van de locomotief aan de SGB, de firma Perfecta Chemie in Goes, de maker van o.a. Bisonkit. Foto: Huub van Keulen, 22 september 1974.
5. Bok
Twee stoomlocomotieven van de NS-serie 7100 op het emplacement van station Stiens. Rechts neemt de NS 7119 water. De locomotieven van deze serie werden wel ‘bokken’ genoemd. Foto: J.J.B. Vellekoop, 17 augustus 1927.
6. Buffel
Treinstel 3436 van Syntus in Bad Bentheim. Links staat een treinstel van Westfalenbahn. Vanwege het verschil tussen Nederlandse en Duitse perronhoogte zijn bij het Syntus-treinstel opstapplatformen geplaatst. Treinstel 3436 behoorde tot het Dieselmaterieel ’90 (DM ’90). Deze treinstellen droegen als officiële bijnaam ‘Buffel’. Foto: Roef Ankersmit, 27 april 2012.
7. Ezeltje
Stoomlocomotief NS 6733 met de tram naar Schoonhoven te Gouda op 9 september 1931. De locomotieven van de serie 136-203 ‘Casuaris’ – ‘Wesp’ van de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HSM) droegen dierennamen, de loc op de foto heette toen ‘Musch’. Bij de NS werden deze locs ‘Ezeltjes’ genoemd. Foto: S. Overbosch, copyright Gerard de Graaf.
8. Ferkeltaxe
Dieselmechanisch motorrijtuig van de DR te Stralsund Hbf op 21 april 1979. Dit was de Oost-Duitse tegenhanger van de railbussen van de Deutsche Bundesbahn. Ze werden ‘Ferkeltaxe’ (varkenstaxi’s) genoemd omdat er ook wel eens kleine boerderijdieren in werden meegenomen. Foto: H.H. Luijendijk.
9. Goudvink
Zwitserse stoomlocomotief NS 3504 te Roermond voor een trein naar Nijmegen. De locomotieven van dit type werden ‘goudvinken’ genoemd omdat ze een koperen band om hun schoorsteen hadden. Deze gaf aan dat de locs waren voorzien waren van een rookverbrandingsinrichting, vanwege de vele tunnels waar ze doorheen moesten rijden. Foto: H. Selbeck, 3 juli 1947.
10. Hermelijn
Twee trams van de Belgische kustlijn op het tramstation van Oostende. Op het middenspoor staat tram 6014 opgesteld. Rechts staat HermeLijn 7270, die voor de drukke zomerperiode is overgekomen uit Antwerpen. De HermeLijn is de bijnaam van een aantal series lagevloertrams van de Vlaamse vervoermaatschappij De Lijn. Foto: Theo Neutelings, 17 mei 2008.
11. Hondekop
De brug over het Arnekanaal tussen Middelburg en Arnemuiden met een trein richting Goes op 24 juni 1989. De trein heeft als bijnaam ‘Hondekop’ omdat de vorm van de neus aan een hondensnuit doet denken. Foto: Jan Strooband.
12. Jumbo
De stoomlocomotieven NS 3701 en 3720 rijden in voorspan bij vertrek uit Utrecht CS. Deze machines zijn in 1910 resp. 1913 gebouwd bij Beyer Peacock & Co. Lange tijd waren dit de sterkste locomotieven van de Staatsspoorwegen. Ze zijn ook bekend onder de naam ‘Jumbo’. Foto: J.A. Bonthuis, 1933.
13. Kameel
Het nieuwe directierijtuig voor de NS, de DE1 20, staat opgesteld op het fabrieksterrein van Allan. Dit motorrijtuig kreeg al spoedig de bijnaam ‘de Kameel’ omdat de bestuurderscabines zijn ondergebracht in twee uitstulpingen in het dak, waardoor inzittenden zowel naar voor als naar achter een panoramisch overzicht op de baan hebben. Foto NS, 1954.